Uiteraard is het afwachten wat het toekomstige Kabinet hiervan gaat maken, maar we pakken in dit artikel alvast twee vragen beet:
- Wat is de impact van deze aangekondigde maatregel?
- Wat betekent het nu (al) voor gemeenten en verhuurders zoals woningcorporaties?
Allereerst
De Huisvestingswet biedt gemeenten de mogelijkheid om te interveniëren in de woningtoewijzing. Regels over die interventie worden vastgelegd in een huisvestingsverordening. In deze verordening nemen regels over voorrang- en urgentieverlening doorgaans een prominente plek in. In tijden van schaarste is de vraag vele malen groter dan het aanbod, en zijn dus ook de (door de gemeenteraad te maken) keuzes over wie een woning krijgt en wie (nog) niet, nijpender.
Relevant om hier te vermelden is dat de groep ‘statushouders’ sinds 1 juli 2017 op grond van de Huisvestingswet geen verplichte urgentiecategorie meer is in gemeentelijke huisvestingsverordeningen. Gemeenteraden hebben dus al een jaar of zeven de mogelijkheid om deze groep geen voorrangsstatus te geven.
Een evaluatie van deze mogelijkheid in de wet (RIGO, 2019) liet zien dat 99% van de gemeenten met een urgentieregeling, daarin statushouders als urgentiecategorie benoemde. De verklaring daarvoor was tamelijk simpel: gemeenten krijgen ieder half jaar vanuit het Rijk een nieuwe verplichte taakstelling voor de huisvesting van deze groep. Aangezien gemeenten zelf geen woningen beheren, moet vrijwel altijd een beroep worden gedaan op de (sociale) huurvoorraad van woningcorporaties. En aangezien een woningzoekende die drie jaar geleden het oorlogsgeweld in land X of Y is ontvlucht onmogelijk de benodigde zes jaar inschrijftijd heeft kunnen opbouwen om op ‘eigen kracht’ aan een woning te komen, werd door vrijwel alle gemeenten vormen van voorrang (urgentie, of voorrang via directe bemiddeling) toegepast om de taakstelling te kunnen vervullen.
Impact van de maatregel
Wat betekent een ‘verbod op het verlenen van voorrang aan statushouders, op grond van het feit dat ze tot deze groep behoren’ voor gemeenten en woningcorporaties?
Praktisch betekent dit dat het woonruimteverdeelbeleid – al dan niet vertaald in huisvestingsverordeningen – van een groot aantal gemeenten in het land zal moeten worden aangepast. Inhoudelijk komen gemeenten en corporaties voor een dilemma te staan. In feite is de in het Hoofdlijnenakkoord aangekondigde maatregel alleen uitvoerbaar als:
- De taakstelling vanuit het Rijk komt te vervallen (als groepen er niet meer zijn, bijvoorbeeld omdat grenzen dicht gaan, hoeft ook geen voorrang meer verleend te worden).
- Gemeenten in staat zijn om de huisvesting van statushouders zelf te organiseren, door bijvoorbeeld oude gemeentehuizen, sporthallen, zwembaden of ander gemeentelijk vastgoed om te bouwen tot vastgoed geschikt voor de huisvesting van statushouders.
Van beiden kan gesteld worden dat de uitvoering complex is. Hoe dit uitpakt zal de tijd uitwijzen.
Wat moet je nu als gemeente of corporatie doen?
Veel gemeenten zijn momenteel bezig met het opstellen of actualiseren van huisvestingsverordeningen, o.a. in reactie op de recente wetswijzigingen en anticiperend op de Wet versterking regie op de volkshuisvesting.
Hoe moeten we nu omgaan met deze ontwikkeling uit het Hoofdlijnenakkoord?
Gemeenten hebben de wet uit te voeren en die wet zegt momenteel nog dat er een taakstelling is voor statushouders. Nu bijvoorbeeld al je huisvestingsverordening (of woonruimteverdeelbeleid als er geen verordening is) aanpassen, leidt er onvermijdelijk toe dat deze wettelijke plicht niet wordt vervuld.
Die route is dus geen reële optie.
Even afwachten waar het nieuwe Kabinet uiteindelijk mee gaat komen, is voor nu de meest logische optie. Het voornemen uit het Hoofdlijnenakkoord moet nog worden omgezet in wetgeving (naar verluidt een asielcrisiswet met doorwerking in de Huisvestingswet) die nog door de Tweede en Eerste Kamer moet, zoals dat hoort in een democratisch land. Als de nieuwe wetgeving er is, dan zullen ook (vervolgens) huisvestingsverordeningen moeten worden aangepast, maar wel in die volgorde. Uiteraard houden we u via dit kanaal op de hoogte van de ontwikkelingen?