Verduurzaming en energietransitie

Onderdeel van de energietransitie is de verduurzaming van de woningvoorraad. Het is een opgave die qua omvang en looptijd groter is dan de Wederopbouw of de Stadsvernieuwing en die veel meer mensen – huurders en kopers – concreet raakt.

RIGO helpt woningcorporaties en gemeenten bij het vormgeven van het duurzaamheidsbeleid: we denken mee met het formuleren van heldere ambities, een strategie  die tegen een stootje kan, en hoe dit te vertalen in concrete projecten en programma’s. Ook leveren we de nodige onderbouwing, in de vorm van onderzoek en monitoring.

Begin bij de beleidsachtbaan

Vanwege de verre tijdshorizon, de onzekerheden op de weg ernaartoe en de enorme investeringen is de verduurzaming een opgave om je flink het hoofd over te breken, zowel voor corporaties als gemeenten. Wat is een heldere en haalbare ambitie? Er zijn immers genoeg andere opgaven die om investeringen en aandacht vragen. Hoe kun je tempo maken én bewoners betrekken? Hoe om te gaan met de onzekerheid over de wijze van energieopwekking en de technologische innovaties? Hoe stem je de geplande ingrepen in het woningbezit af met de andere betrokken partijen bij de energietransitie, zoals de (energie)infrabeheerders? Hoe borg je betaalbaarheid? En in welke wijken of complexen kun je dan het best beginnen?

Wij zeggen: begin in elk geval met de Beleidsachtbaan als kapstok. In de kern is de verduurzaming immers een vraagstuk van voorraadbeleid op strategisch, tactisch en operationeel niveau – en weer terug. RIGO loodst je graag door de Beleidsachtbaan, of een deel ervan.

We helpen bij het formuleren van heldere en concrete ambities. Waar stuur je precies op? We kijken samen naar wat dat voor elk individueel complex betekent – zo krijgt elk complex zijn eigen routeplan. We maken de optelsom daarvan in tijd en geld.

En omdat de beleidsachtbaan niet voor niets een achtbaan is, maken we ruimte voor de voortschrijdende inzichten die zeker gaan komen. Wat als er toch geen stadsverwarming in de buurt komt? Wat als blijkt dat in een andere wijk veel meer draagvlak aanwezig is om snel vastgoedaanpassingen te kunnen doen?

Verkenning bij Wierden en Borgen

Boven in de beleidsachtbaan begint het met zicht op alle ontwikkelingen, het huidige eigen beleid en dat van andere partijen. Voor Wierden en Borgen hebben we een startnotitie Duurzaamheid opgesteld, waarin 3 vragen centraal stonden: 1. Wat zien we? 2. Wat willen we bereiken? 3. Hoe gaan we dat doen?

Met name de eerste vraag is door RIGO inzichtelijk gemaakt, met de andere twee vragen is de organisatie zelf bezig.

Strategie bij Lyaemer Wonen

Bij Lyaemer Wonen komt nu nadrukkelijk naar voren hoe de weg naar CO2-neutraliteit in 2050 vorm te geven. Hoe ga je om met afhankelijkheid van andere energiebronnen dan gas? In welke woning investeer je nog wel/niet, ook in relatie tot de krimp- en transformatieopgave in zuidwest Friesland? Naast strategie gaat het hier dus al meer over instrumenten en financiële afwegingen.

Bewonersonderzoek bij Bo-Ex

Het is voor corporaties relevant om te weten hoe hun huurders (naast hun vertegenwoordigende huurdersorganisaties!) kijken naar de verduurzamingsopgave. Uit het bewonersonderzoek dat RIGO uitvoerde voor de Utrechtse corporatie Bo-Ex bleek bijvoorbeeld dat in 5 jaar tijd de huurders een behoorlijke veranderende opvatting hadden over de rol van Bo-Ex in de verduurzaming van haar woningvoorraad. Ondanks dat Bo-Ex de afgelopen jaren steviger dan vroeger inzette op verduurzaming van de portefeuille, bleken de verwachtingen anno nu toch een stuk hoger te liggen. En tegelijkertijd bleek de bereidheid om hiertoe de portemonnee te trekken, behoorlijk afgenomen. De ‘duurzame woning’ lijkt bij de huurders van Bo-Ex tot het ‘nieuwe normaal’ te zijn gaan horen.

De energiesprong

RIGO heeft meegewerkt aan het meerjarige innovatieprogramma Energiesprong dat eind 2016 is beëindigd en is overgegaan in de Stroomversnelling. Gedurende de Energiesprong heeft RIGO de procesmonitoring en sociale monitoring uitgevoerd van ruim twintig verduurzamingsprojecten. Dat waren zowel nieuwbouw als renovatie- en Nul-Op- de- Meter-projecten. RIGO heeft alle betrokken partijen geïnterviewd en/of geënquêteerd, zoals bouwers en woningcorporaties, maar ook de bewoners van de betreffende woningen. Vervolgens hebben we de uitkomsten geanalyseerd en alle succes- en faalfactoren inzichtelijk gemaakt. De resultaten zijn gerapporteerd in drie korte rapportages, gericht op concepten, prestatiecontracten en bewonerservaringen. Met de lessen die hierin beschreven staan, hebben verduurzamingsprojecten die na de Energiesprong werden uitgevoerd hun voordeel gedaan.

Energiegedrag in de woning

RIGO heeft in opdracht van het toenmalige ministerie van VROM/WWI (nu BZK) onderzoek gedaan naar het energiegedrag van mensen in hun woning. Doel van deze studie was om onzuinig gedrag te verklaren, vast te stellen of gedragsverandering ook energiebesparing oplevert, en vervolgens te zoeken naar de (doel)groepen en gedragingen die voor gedragsverandering in aanmerking zouden komen. Op basis van dit onderzoek zijn aanbevelingen gedaan om het gedrag van bewoners te beïnvloeden en daarmee het energieverbruik te verminderen.

Energiebesparende maatregelen

In opdracht van de RVO heeft RIGO samen met ECN besparingskengetallen berekend voor energiebesparende maatregelen in bestaande woningen op basis van werkelijke energiegebruiken. De resultaten gaven een eerste indruk van de verhouding tussen theoretische besparingen en werkelijke besparingen op maatregelniveau.

Bewoners over verduurzaming (2019)

In de Van der Pekbuurt in Amsterdam-Noord renoveert en verduurzaamt woningcorporatie Ymere de komende jaren haar woningen. Door middel van een onderzoek onder de bewoners wilde Ymere inventariseren wat de wensen, behoeften en mogelijkheden zijn van de bewoners ten aanzien van hun woning en de buurt. RIGO ondervroeg daarvoor de bewoners met een vragenlijst en door langs de deuren te gaan. Hoe staan bewoners tegenover de renovatie in het algemeen en het gasloos maken van de bestaande woningen in het bijzonder? Welke overwegingen en zorgen hebben bewoners ten aanzien van de toekomstplannen? Welke kansen zien zij voor hun woning en de buurt?

Uit het onderzoek bleek onder meer dat bewoners blij zijn met de verduurzamingsplannen, zowel de verbetering van de isolatie als het aardgasloos maken van de woningen. De grootste zorgen van bewoners liggen bij de financiële gevolgen van de verduurzaming. Daarnaast vroegen bewoners zich af of het plan om de woningen aan te sluiten op het warmtenet wel het beste aardgasloze alternatief is.

Gerelateerde projecten

Meer informatie

Voor meer informatie over de producten en diensten die RIGO biedt, neem direct contact op met onze onderzoekers: